Żołądek często kojarzy nam się z „workiem”, do którego trafia zjedzony przez nas pokarm – i słusznie. Jednak to nie jest jego jedyna funkcja. Żołądek to narząd, w którym zachodzą procesy trawienne, rozdrabnianie i mieszanie pokarmu. Bez odpowiedniej pracy żołądka, nie ma prawidłowego trawienia. Dlatego tak istotną sprawą jest by o niego zadbać – czego dowiesz się z tego artykułu.
Zacznijmy od podstaw…czyli od budowy żołądka
Żołądek zbudowany jest z kilku części – wpustu (który jest jego początkowym fragmentem, łączy się z przełykiem), dna (najwyższa część), trzonu (środkowa część) i odźwiernika (końcowy fragment przechodzący dalej w dwunastnicę). Wnętrze żołądka pokrywa błona śluzowa, którą tworzą różnego rodzaju komórki m.in. komórki główne, komórki okładzinowe, komórki śluzowe. Pamiętaj, że ścianę żołądka tworzą też błony mięśniowe, a dzięki ich skurczom dochodzi do mieszania i przesuwania pokarmu.
Wydzielanie żołądkowe
Żołądek ciągle wydziela różnego rodzaju substancje (sok żołądkowy – m.in. enzymy, kwas solny, śluz, czynnik wewnętrzny, elektrolity), jednak zmienia się to w ciągu dnia. Możemy wyróżnić 2 okresy wydzielania żołądkowego:
- międzyposiłkowy (wydzielanie podstawowe) – wydzielanie żołądkowe w tej fazie jest niewielkie, jednak może zwiększyć się pod wpływem emocji.
- popokarmowy – który dzieli się na 3 fazy:
- głowowa – wydzielanie soków żołądkowych w odpowiedzi na bodźce działające w okolicy głowy – zapach, widok, myśl, smak.
- żołądkowa – wydzielanie soków żołądkowych w odpowiedzi na bodźce pochodzące z żołądka – substancje znajdujące się w spożytym pokarmie, hormony uwalniane podczas trawienia i rozciąganie jego ścian przez znajdujące się nim jedzenie.
- jelitowa – gdy pokarm przedostanie się z żołądka do dwunastnicy, wydzielanie żołądkowe zmniejsza się. Ustaje łaknienie.
Wiem, że to dość skomplikowane 😉 Postarałam się zawrzeć te informacje w pigułce. Uważam, że warto to wiedzieć!
Trawienie
W żołądku wydzielane są enzymy, które odpowiadają za trawienie:
- pepsyna – białek
- lipaza – tłuszczów (w małym stopniu)
Dodatkowo, komórki okładzinowe żołądka wydzielają czynnik wewnętrzny oraz kwas solny – substancje niezbędne do prawidłowego wchłaniania witaminy B12 oraz żelaza niehemowego.
W żołądku dochodzi do mieszania pokarmu, rozdrabniania i przemieszczania go w kierunku dwunastnicy.
Opróżnianie żołądka – co na nie wpływa?
skład posiłku – posiłki bogatotłuszczowe spowalniają opróżnianie żołądka, natomiast posiłek wysokowęglowodanowy działa odwrotnie i opróżnianie żołądka jest szybsze. Najkrócej w żołądku przebywa pokarm węglowodanowy. Należy mieć jednak na uwadze to, że tłuszcze i białka (a raczej produkty ich rozkładu) pobudzają wydzielanie cholesytokininy, która jest hormonem najsilniej hamującym opróżnianie żołądka!
konsystencja pokarmu – płyny opuszczają żołądek szybciej niż pokarmy stałe i półpłynne (nie dotyczy to mleka)
głód – w czasie głodu pokarm jest szybciej przesuwany w żołądku, co jest jego naturalną reakcją w tej sytuacji – w końcu organizm chce jak najszybciej pozyskać substancje odżywcze
wysiłek fizyczny – umiarkowany skraca czas opróżniania żołądka, natomiast duży wysiłek początkowo hamuje skurcze żołądka, potem jednak powracają i czas opróżniania żołądka nie jest wolniejszy
emocje – uważa się, że silne emocje hamują czynność żołądka. Istnieją jednak dowody na to, że efekt (hamujący lub pobudzający) zależy od rodzaju emocji.
ból – hamuje czynność żołądka
Jak zadbać o żołądek?
Reaguj – jeżeli czujesz, że coś jest nie tak – np. odczuwasz zgagę, ból i pieczenie za mostkiem, puste odbijania, ból brzucha, nieprzyjemny zapach z ust, chrypkę, uporczywy kaszel, uczucie gulki w gardle i wiele innych – reaguj i zgłoś się do lekarza! Im szybciej zdiagnozujesz daną chorobę, tym szybciej włączysz leczenie farmakologiczne i/lub niefarmakologiczne i objawy miną (a przynajmniej będą mniejsze).
Z rozwagą spożywaj produkty, które drażnią śluzówkę żołądka, zwłaszcza jeżeli jest ona już podrażniona:
- ostre przyprawy,
- kawę,
- alkohol,
- mocną herbatę,
- bardzo gorące potrawy,
- kwaśne produkty,
- napoje gazowane,
- esencjonalne buliony,
- obfite i tłuste posiłki
Dbaj o odpowiednią higienę jedzenia:
- nie podjadaj pomiędzy posiłkami,
- jedz powoli,
- gryź dobrze każdy kęs,
- skup się na posiłku,
- zachowuj 3-4h odstępy pomiędzy posiłkami,
- najadaj się do 80% sytości
- Zrezygnuj z palenia papierosów
- Zmniejsz spożycie soli i produktów wędzonych
- Utrzymuj prawidłową masę ciała
- Przy problemach z żołądkiem przydatna może okazać się również odpowiednio dobrana suplementacja
- Możesz przygotowywać i wypijać również kisiel z siemienia lnianego (nie wypijamy pestek), który powlecze błonę śluzową żołądka i ukoi ją
- Pracuj nad uczuciem nadmiernego stresu – wypróbuj jogi, ćwiczeń oddechowych. Przydatna może być również wizyta u specjalisty (psychologa czy psychiatry) – i pamiętaj, że to żaden wstyd!
- Pamiętaj o aktywności fizycznej – w postaci spacerów, biegania, pływania, tańczenia, fitnessu, siłowni czy czegokolwiek innego – byle z przyjemnością i bez przesady 😉
Źródła:
- Gastroenterologia Nettera – red. Martin H. Floch
- Fizjologia człowieka – Konturek